Libertà va cercando (2007/2023)
‘Hij zoekt de vrijheid’ (Libertà va cercando) is het antwoord dat Dante zijn begeleider in de mond legt als zij na hun helletocht aan de voet van de Louteringsberg worden ondervraagd door een grijsaard. Dante is 37 als hem in 1302 de toegang tot zijn geboortestad wordt ontzegd. Hij is te zeer betrokken geraakt bij een hoog oplopend politiek conflict tussen het bestuur van Florence en Paus Bonifacius VIII. Frustratie en woede over de in zijn ogen onjuiste vonnissen zullen uiteindelijk gesublimeerd worden in zijn Commedia, dat hij in de jaren die volgen zal schrijven. Dit imposante dichtwerk in de volkstaal (en niet in het Latijn zoals in die dagen gebruikelijk) wordt tot op de dag van vandaag beschouwd als het meest invloedrijke werk van de hele Italiaanse literatuur. In 110 gezangen, elk van meer dan 140 versregels, laat hij zich leiden door de Hel naar de Louteringsberg, om op te klimmen tot het Paradijs. Zijn gids is is de door hem bewonderde klassieke Romeinse dichter Vergilius, die deze taak op zich heeft genomen op verzoek van Beatrice, de overleden Florentijnse schone wier aanwezigheid als een rode draad door Dantes leven en oeuvre loopt.
Met Vergilius daalt Dante af in de duisternis van de Hel, die als een diepe trechter in de aarde is ontstaan door de val van de hovaardige aartsengel Lucifer. Zij doorzwerven de Hel in alle negen geledingen. Dante ontmoet er tijdgenoten, die met allerlei historische, bijbelse en mythologische figuren gestraft worden voor hun misdaden. In het centrum van de Hel heerst het driekoppige monster Lucifer, die, vastgeklonken in de ijsmodder als de god Dis, toeziet op de kwellingen in deze onderwereld. Via een nauwe spleet in de aarde bereiken ze een door zee omsloten strand onder de sterrenhemel van het zuidelijk halfrond. Midden in deze zee rijst een hoge berg op, ontstaan uit de materie die werd opgestuwd door Lucifers val in de aarde. Deze Louteringsberg zullen zij bestijgen tot ze, door een wand van vuur gelouterd, het Paradijs bereiken. Daar verdwijnt Vergilius onverwacht en wordt Beatrice zijn gids. Met haar doorzweeft Dante het lichtrijk van de hemelen. Hij mag een blik werpen in het Empyreum, waar hij de hoogste Godsopenbaring in drie lichtende kringen aanschouwt.
In een brief aan Cangrande della Scala schrijft Dante dat zijn reisverslag op verschillende manieren gelezen kan worden (aldus Jorge Luis Borges in het eerste essay van de Zeven Avonden). Dit is op zich niets bijzonders, aangezien de veelvoudige lezing van een tekst karakteristiek is voor de middeleeuwen. In de allegorische leeswijze staat volgens Dante hijzelf symbool voor de mens. Door als personage deel te nemen aan de handeling nodigt de verteller zijn lezers immers uit zich te identificeren met de ik-figuur. De tweede personage, Vergilius, die het niet vergund is het universum te begrijpen en zijn Schepper te aanschouwen, staat symbool voor de rede. De derde personage, Beatrice, met haar blik op de eeuwige wentelkringen van het universum en zijn Schepper, staat symbool voor het geloof.
Bij de keuze van versregels voor mijn kleine cantate heb ik getracht een impressie te geven van de zoektocht die de dichter onderneemt. De gezongen versregels worden met elkaar verbonden door een verteller die, gebruik makend van versregels uit de Commedia, een doorlopend verhaal laat ontstaan. Voorafgaand aan elk van de 12 in het Italiaans gezongen koordelen wordt de Nederlandse vertaling van de gezongen versregels door de verteller verwoord.
De eerste uitvoering van Libertà va cercando op 13 november 2010 in de Damkerk te Hoogezand werd gegeven door Het Kielzog Vrouwenkoor en leden van het Kielzog Boys Choir o.l.v. Wim van de Laar aan wie het werk ook is opgedragen. Aan deze uitvoering werkte mee een ensemble van 6 blazers van het kunstencentrum het Kielzog. Verteller was de componist.